Frans Pollux interviewt mensen die de overstromingen in 1993 en 1995 van dichtbij hebben meegemaakt. Het derde verhaal binnen deze reeks is van Wil van Horck, crisismanager van de gemeente Tegelen tijdens het hoogwater in 1993 en 1995. Tegenwoordig is hij bestuurssecreataris van De Passiespelen in Tegelen.

Eerst verloren en toen gewonnen van de Maas

En ineens was het stil op Steyl. De Dienaressen van de Heilige Geest van de Altijddurende Aanbidding, in de volksmond de ‘Roze Zusters’, bidden al honderd jaar dag en nacht. Tralies en hekken houden de buitenwereld op afstand. Maar niet de Maas. Want toen het water in 1993 kwam, moesten de zusters geëvacueerd worden. Voor het eerst sinds 1896 stopte het bidden. Medeverantwoordelijk voor de evacuatie was Wil van Horck.

EEN FAX
“Het was allemaal ontzettend ingrijpend voor die zustertjes,” herinnert Wil van Horck (68) zich, “die kwamen nooit buiten. Maar ja, nu moesten ze. Het was crisis.”

Ook voor Van Horck was het ingrijpend. Hij werd als ambtenaar van de gemeente Tegelen ineens gebombardeerd tot crisismanager - “al heette dat in die tijd nog niet zo”. Het managen van de crisis bestond vooral uit de schade beperken. Voorkomen lukte niet meer.

“Dat er hoogwater in aantocht was, begrepen wij pas toen Rijkswaterstaat ons die ochtend een fax stuurde met voorspelde waterstanden. We zagen journaals en hoorden geluiden uit België, maar zo gestroomlijnd als vandaag ging het niet. Een fax in het gemeentehuis - dat was het. En toen we die kregen was het eigenlijk al te laat.”

Te laat om het water te kunnen tegenhouden. Te laat om dijken aan te leggen. Te laat om iets anders te doen dan mensen weg te halen. “Zelfs de Roze Zusters.”

DE A73½
Amper twee jaar later kwam het water opnieuw. En weer was Van Horck de crisismanager. “Maar we hadden geleerd van ‘93. Dus toen het water begon te stijgen, hebben we een grindboer met wie we goede contacten hadden laten aanrukken, met graafmachines en al. En toen hebben we zelf een kilometerslange dijk aangelegd. O, en omdat die machines dreigden weg te zakken hebben we in no-time nog even een compleet geasfalteerde weg laten leggen. De ‘A73 1/2 noemden we die, naar de toekomstige snelweg waar toen al jaren over gesproken werd.” Het plan werkte, de dijk kwam er en hield het. Tegelen leek het leed van 1993 bespaard te blijven.

^{Wil van Horck aan de Maas in Tegelen, foto Bjorn Frins}

OPERATIE PETTICOAT
Maar het gevaar kwam van de andere kant. “Er lag een grote put in het Tegelse Maasveld. Die was aangesloten op het transportriool richting Blerick, naar de zuiveringsinstallatie. Maar die was ondergelopen. Dus nu kwam het water via het riool naar ons. De put moest en zou dicht, anders zou Tegelen overstromen.”

En de tijd drong. Er volgde serieus overleg met Defensie. Van Horck, de Tegelse burgemeester Piet Visschers en wethouder Jo van der Velden zaten aan tafel. Uitkomst was een rigoureus idee. “We wilden het riool opblazen. Defensie zou er dynamiet in laten vallen, en dan: kaboem. Maar uiteindelijk waren we bang dat het teveel kapot zou maken, dus dat ging niet door.”

Wat wel gebeurde: ‘Operatie Petticoat’. Van Horck lacht hartelijk. “Ja, zo noemden we het. Ons plan was een reusachtig zeil over die put te spannen, en dan allemaal zandzakken erop te gooien. Zodat dat zeil als een soort omgekeerde petticoat in de rioolbuis zakte. Het was spannend, maar het werkte. Al leverde het nog een hele hoop ellende op om dat zeil na het hoogwater weer uit het riool te krijgen.”

FEEST
Wil van Horck is er nog steeds een beetje trots op. “We hielden Tegelen in 1995 droog.” Op een klein stukje Steyl na dan, de Maashook. “Maar die plek levert het waterschap ook nu nog problemen op, daar is gewoon heel moeilijk iets aan te doen.”

De slag tegen het water was gewonnen, en daar waren de Tegelse burgers de gemeente dankbaar voor. “Normaal wordt er naar de gemeente toch een beetje negatief gekeken, ‘die van de gemeinte’, maar nu kwamen mensen massaal naar het gemeentehuis om rozen te brengen. En er was een groot feest voor alle hulpdiensten in de Haandert.”

WRAAK
Ambtenaar is de gepensioneerde Van Horck niet meer, maar crisissen bezweert hij nog steeds. Als secretaris van de Tegelse Passiespelen, die elke vijf jaar in openluchttheater De Doolhof plaatsvinden, kreeg hij de afgelopen editie te maken met corona. “Nee, dat was niet fijn. Alles werd uitgesteld, we mochten minder bezoekers toelaten, financieel was het lastig.”

En toen kwam in de zomer van 2022 ook nog eens: de Maas. “Ja, weer hoogwater. In De Doolhof liepen we geen risico natte voeten te krijgen, maar veel van onze spelers hadden familie of vrienden die geëvacueerd moesten worden. Toen hebben we besloten dat weekend niet te spelen. Met pijn in het hart.”

Was het de wraak van de Maas op de crisismanager? Voor zijn standvastigheid in 1995? “Dat geloof ik niet, maar misschien is het nog een mooie verhaallijn voor Het was Zondag in het Zuiden. Want komende zomer gaat het water opnieuw een hoofdrol spelen in Tegelen.”

ZONDAG IN HET ZUIDEN
En wel in Het was Zondag in het Zuiden, de spektakelmusical over de overstromingen in de jaren negentig. Gemaakt door Toneelgroep Maastricht - én door Tegelen. Want organisatie en vrijwilligers van de Passiespelen gaan helpen van Het was Zondag in het Zuiden een succes te maken. “Dat is prachtig,” zegt secretaris Van Horck, “voor mij komt alles samen. Tegelen, mijn verleden met de Maas, de Passiespelen. Nu alleen nog hopen dat de echte Maas wegblijft.”

Interview: Frans Pollux

Lees alle verhalen